Những ngày giỗ tập thể và ký ức bi tráng của Hà Nội mùa đông 1972

[toihandoi]

Khoảng 22 giờ ngày 26/12/1972, 30 máy bay B-52 ném bom xuống đường phố Khâm Thiên, con phố đông đúc của trung tâm Hà Nội. Chỉ trong chốc lát, bom đạn Mỹ đã san phẳng hầu hết các công trình công cộng và nhà ở. Chợ Khâm Thiên, đình Tương Thuận, rạp hát, cửa hàng thực phẩm và nhiều cơ sở sản xuất cùng hàng ngàn nhà dân biến thành gạch vụn.










Trận bom ấy đã làm c-h-ế-t 278 người, trong đó có 94 phụ nữ, 40 cụ già, 55 trẻ em, 290 người bị thương. 178 cháu nhỏ thành trẻ mồ côi. Bom san bằng 6 khối phố. Ngôi nhà số 51 phố Khâm Thiên chỉ còn là một hố bom sâu hoắm, 7 người trong gia đình không còn ai sống sót.
Anh Lễ ở ngõ chợ Khâm Thiên mới lấy vợ chiều 25/12. Đêm 26 bom rơi trúng ngay nóc hầm có cô dâu mới đang trú ẩn.
Nhà chị Đức trong ngõ Hồ Dài mất 5 người. Nhà ấy, 7 đứa trẻ thành mồ côi, chưa đứa nào đến 8 tuổi.
Nhà cụ Thành buôn trầu cau, 8 người bốn thế hệ c-h-ế-t cùng lúc. Một dãy quan tài nằm trước cái nền nhà bị hơi bom thổi trống huơ trống hoắc.
Nhà số 45, chị Thơm đang mang bầu 8 tháng, sắp sinh.
Nhà số 2, ngõ Hồ Cây Sữa, bé Kiên 4 tháng tuổi. Sau trận bom, người ta tìm thấy chiếc mũ và tờ giấy khai sinh nham nhở...
Cả Khâm Thiên tan tành, ly tán chỉ sau vài phút trong một đêm cuối năm. Tết năm ấy người Khâm Thiên ăn miếng bánh chưng trong nước mắt. Mâm cơm ngày Tết không thể sum vầy.


(Bài viết tổng hợp tư liệu từ nhiều tư liệu)

 

[toihandoi]

Ông Nguyễn Văn Cầu (ngõ Sân Quần, Khâm Thiên) nhớ lại, được tin báo địch có thể đánh Hà Nội nên trước khi đến nhà máy in Hà Nội Mới để làm việc, ông dặn vợ con nhớ xuống hầm. 22hh45 còi báo động vang lên, ông được lệnh lên nhà số 75 Hàng Bồ, nơi có hai phân xưởng in của báo.

Đến nơi, ông Cầu thấy s-ú-n-g bắn bốn phía sáng lòa. Dứt đợt bom rơi, đài báo an, ông xin phép về nhà xem tình hình. "Đến đầu phố, lòng tôi rối bời khi thấy nhà cửa đổ nát. Chạy vội vào ngõ nhà mình, tôi thắt ruột khi mọi thứ tiêu điều. Căn hầm tập thể bị địch ném bom, hàng trăm người c-h-ết không toàn t-h-â-y", ông Cầu nghẹn giọng.

Trong số 41 người c-h-ế-t khi đang trú ẩn ở căn hầm ấy, có vợ và con trai ông Cầu. Nhà chị gái ông mất hai người con, em trai ông là dân quân tự vệ cũng qua đời. Quá đau đớn vì một lúc mất đi 5 người thân, ông Cầu lao vào đống đổ nát bới tìm t-hi t-hể họ.

"Vợ tôi chỉ còn nửa người trên, con trai còn một cái chân, tôi nhận ra vì nó có cái sẹo bỏng ngày xưa, còn em trai thì không tìm thấy. Tôi chỉ biết nhặt nhạnh phần còn lại của người thân cho vào túi nylon", ông Cầu xót xa.

Ngay sau đó thành phố cho người đem áo quan đến Khâm Thiên, hôm sau đưa người bị nạn xuống Văn Điển. T-hi t-hể em trai Nguyễn Văn Vũ của ông Cầu đúng hai tháng sau mới được tìm thấy, đầu vẫn đội mũ cối gắn sao tự vệ

 

[toihandoi]

Mẹ bà Phạm Thị Viễn, người đàn bà tần tảo trên đường đi chợ bán rau đã gặp trận trải thảm của địch. Bà vội chui xuống hầm Linh Ứng (Tương Mai) trú ẩn. Hầm chật, người đông, một cháu bé xuống sau khóc nấc, bà vội tránh lên miệng hầm nhường chỗ cho bé. Địch ném bom, một viên bom bi bắn vào sọ cướp đi tính mạng của bà. Bà Viễn đi giúp đồng nghiệp làm nhà, hôm sau trở về thì mẹ đã được mai táng.

Bà Phạm Thị Viễn khai tăng tuổi để đi làm tự vệ. Đêm 21/12 địch điên cuồng ném bom, sáng 22/12 bà vào khu tập thể nhà máy đưa những người bị nạn ra ngoài. Cũng hôm ấy, bố bà Viễn đưa ba em trai đi sơ tán, ông và hai người em gái ở lại làm việc tại các xí nghiệp. Đến đêm, bom rơi trúng hầm của ông, ông và hai anh họ c-h-ế-t, 3 ngày sau mới tìm được một phần t-hi t-hể.

Nén nỗi đau gia đình, người con gái ấy chít khăn tang trực trên mâm pháo. Bà dồn sự căm tức lên đầu ngọn s-ú-n-g và đã bắn rơi một máy bay Mỹ.

 

[toihandoi]

Nhà ông Cầu, ngõ Sân Quần có hai người c-h-ế-t. Lúc bom rơi, ông Cầu đang trực chiến ở Hàng Bồ. Cái hầm tập thể 40 người trú ẩn tan tác dưới bom, trở thành cái hố to nhất trong ngót chục hố ở ngõ này.

"Hôm ấy vừa về đến ngã tư Khâm Thiên chị gái tôi đã linh tính chắc chắn gia đình mình chết hết cả, không còn ai nữa, bởi vì bom bỏ sau nhà 1 quả bom tấn, trước nhà 1 quả bom tấn... Tôi mất vợ, con trai, em trai và 2 đứa cháu ruột con bà chị".

 

[toihandoi]

Nhà nghiên cứu văn hóa Hà Nội Giang Quân sống ở phố Khâm Thiên, đêm 26-12-1972, hiệu sách nhà ông bị sức công phá của bom B52 thổi bay, sách, truyện bẩn nát tả tơi khắp phố. Trong một bài viết đăng Báo Hà Nội mới nhân kỷ niệm 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ trên không, ông viết: “Trong thời chiến tranh chống Mỹ ở miền Bắc, không ở đâu có nhiều ngày giỗ tập thể như ở Hà Nội, trong 12 ngày đêm cuối năm 1972 là 12 ngày giỗ tập thể”.

Thủ đô Hà Nội đã hứng chịu 441 lượt máy bay B52, cùng hàng ngàn lượt máy bay chiến thuật, ném hơn 10.000 tấn bom hủy diệt nhiều khu phố, làng mạc, phá sập hơn 5.000 ngôi nhà

 

[toihandoi]

Liên tục 12 ngày đêm, không quân và Hải quân Mỹ huy động 193 máy bay chiến lược B52 và gần 1.000 máy bay chiến thuật các loại. B52 rải hơn 20.000 tấn bom nhằm hủy diệt Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh miền Bắc, đưa nơi này "về thời kỳ đồ đá", gỡ thế bế tắc trên bàn đàm phán Paris.

Riêng đêm 26/12, đã có tổng cộng 9.932 quả bom "được ném trúng đích" - theo ngôn ngữ tài liệu của một trường Không quân Mỹ.

Khâm Thiên cuối tháng 12/1972 là hiện thân của những gì đau thương nhất mà người dân Thủ đô phải hứng chịu sau trận bom rải thảm bằng B-52. Và nhà thơ Lưu Quang Vũ, trong bài thơ Khâm Thiên viết ngay sau đó đã mô tả về Khâm Thiên:

"Tấm màn trắng xoá
Xé chia nhau, chít vội lên đầu
Cả khu phố già đi hàng chục tuổi
Những bó hương bên đường nghi ngút khói
Những bó hương châm nát bầu trời
Người trồng rau, chữa khoá, vá may
Người nhặt cỏ, quét đường, lam lũ
Từ nay chung buổi giỗ".

 

[toihandoi]

Mỗi năm, vào ngày 26-12, cả phố Khâm Thiên làm ngày giỗ chung cho 278 người đã mất bởi trận rải bom tàn ác của đế quốc Mỹ. Đã nửa thế kỉ trôi qua, nỗi đau Khâm Thiên vẫn nhức nhối trong lòng những người đang sống.

Nằm giữa con phố là Đài Tưởng niệm Khâm Thiên, để tưởng nhớ 278 người có chung ngày giỗ 26-12-1972. Mảnh đất xây khu tưởng niệm chính là nền đất của 3 căn nhà liền nhau số 47, 49, 51 Khâm Thiên bị bom đánh sập cướp đi sinh mạng của nhiều người.

Họa sĩ Tự đã quyết định nặn bức tượng bằng đất, lấy nguyên mẫu của một phụ nữ người Hà Nội đã bị chết đúng ngay chân cầu thang nhà số 47 Khâm Thiên bị đổ nát. Bức tượng được họa sĩ Nguyễn Tự khắc họa chân dung, dáng vóc chị hai tay ôm đứa con đã chết. Chị đau khổ vì mất mát nhưng không khóc, bước chân lên đạp quả bom. Đó là hình ảnh người phụ nữ với tinh thần mạnh hơn cái chết, hơn cả sự hủy diệt của bom đạn.